درباره من
اللّهُمَّ صَلِّ عَلی فاطِمَةَ وَ اَبیها وَ بَعْلِها وَ بنیها وَالسِّرِّ الْمُسْتَوْدَعِ فیها بِعَدَدِ ما اَحاطَ بِه عِلْمُک
ادامه...
در تلاطم گناه
اثر گناه در زندگی
ماه مبارک رمضان ماه وصل به خداست و ترک گناه بلکه ترک زمینه گناهان(ورع) تنهاترین نوع وصل حقیقی است. با کم شدن گناه در این ماه مبارک به وضوح آثار آن را در زندگی فردی و اجتماعی خود می‌یابیم و از این طریق در این لحظات ماه مهمانی می‌توانیم با تأمّل در آثار گناهان در زندگی خود، عزم خود را برای دوری هر چه بیشتر از آنها و سر وسامان دادن به حقیقت زندگی خود جزم کرده و از نیروی صاحب و میزبان این سفره نیز یاری بگیریم. در این‌جا خوب است به پاره‌ای از آثار گناه در زندگی بپردازیم.
اثر گناه بر دریا و خشکی
قرآن کریم بارها بر آثار دنیوی گناه تأکید دارد و بدین واسطه انسان‌ها را
از ارتکاب گناهان بر حذر می‌دارد. از آن‌جا که سنّت‌های قطعی از طرف خداوند
متعال در این دنیا قرار داده شده است ؛ انجام گناه در واقع شنای بر خلاف
جهت این رودخانه هستی بوده مسلّما آثار منفی بر زندگی انسان و دنیای انسان
می‌گذارد. قرآن کریم در رابطه با اثر گناه بر طبیعت اطراف و محیط زیست
انسان می‌فرماید:« ظَهَرَ الْفَسادُ فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ بِما
کَسَبَتْ أَیْدِی النَّاسِ لِیُذیقَهُمْ بَعْضَ الَّذی عَمِلُوا
لَعَلَّهُمْ یَرْجِعُونَ [روم/41] فساد، در خشکى و دریا بخاطر کارهایى که
مردم انجام دادهاند آشکار شده است؛ خدا مىخواهد نتیجه بعضى از اعمالشان
را به آنان بچشاند، شاید (به سوى حق) بازگردند!». این آیه می‌خواهد یک حکم
کلّی و همیشگی را برای زندگی بشر در این دنیا بازگو کند و آن این‌که:« هر
جا فسادى ظاهر شود بازتاب اعمال مردم است، و در ضمن یک هدف تربیتى دارد، تا
مردم طعم تلخ نتیجه اعمالشان را بچشند، شاید به خود آیند».[1] امام صادق
علیه السلام در توضیح این آیه شریفه می‌فرمایند:« حَیَاةُ دَوَابِّ
الْبَحْرِ بِالْمَطَرِ فَإِذَا کُفَّتِ الْمَطَرُ ظَهَرَ الْفَسَادُ فِی
الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ وَ ذَلِکَ إِذَا کَثُرَتِ الذُّنُوبُ وَ
الْمَعَاصِی [2] زندگى حیوانات دریا به سبب باران می‌باشد، و هر گاه باران
قطع گردد در بیابانها و دریاها فساد پیدا مىشود، و این در هنگامى
می‌باشد که گناه و معصیت زیاد گردد». از آن‌جا که خداوند متعال همه این
زمین را برای ما خلق کرده است و می‌فرماید:« هُوَ الَّذی خَلَقَ لَکُمْ ما
فِی الْأَرْضِ جَمیعا [بقره/29] او خدایى است که همه آنچه را (از نعمت‌ها)
در زمین وجود دارد، براى شما آفرید» قطعا اعمال و رفتار انسان نیز باید بر
طبق سنّت‌های قرار داده شده از طرف خداوند صورت گیرد و انجام گناه، خلاف
این سنّت‌ها بوده و تأثیر مخرّب بر روی مواهب طبیعی در زمین می‌گذارد.
نمونه‌هایی در احادیث
گر چه آثار بسیاری از گناهان به تجربه دیده و فهمیده شده است و نیز اثر
بسیاری از گناهان را با تأمّل و تفکّر می‌توان فهمید امّا حضرات معصومین
علیهم السلام به عنوان انسان‌ها و عقل‌های کامل، بعضی از این اثرات را برای
ما بازگو کرده اند تا نسبت به مسأله تقوا و دوری از گناه توجّه جدّی
داشته باشیم. حال به چند مورد از آنها اشاره می‌کنیم.
* گناهانی که نعمت‌ها را می‌گیرند
امام علی علیه السلام در دعای کمیل این‌چنین از خداوند می‌خواهد:«
اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِیَ الذُّنُوبَ الَّتِی تُغَیِّرُ النِّعَم [3]
خدایا ببخش آن گناهانى را که در نعمتت را به روى من مىبندد». "تغیُّر"
به معنای دگرگون شدن، تبدیل یا تغییر یافتن است.[4] بنابراین خروجی این
تغییر و تبدیل،همان سلب و محرومیّت از آن نعمت است. امام صادق علیه السلام
در حدیثی گران‌بها می‌فرمایند:« الذُّنُوبُ الَّتِی تُغَیِّرُ النِّعَمَ
الْبَغْی [5] (از جمله) گناهانى که نعمت را دگرگون مىسازند: انواع «بغى»
(ستم و تعدّى، نافرمانى و برگشت از حقّ و سرباز زدن از اطاعت امام، تجاوز
از حد، و دروغ گفتن) است». "بغی" مصادیق مختلف فردی و اجتماعی دارد. مثلا
در بُعد سیاست، به معنای " شورش بر ضد حاکم اسلامی" است. مثلا اگر شورشی
بر علیه حاکم یک حکومت اسلامی انجام گیرد این امر باعث ازبین رفتن و
دگرگون شدن نعمت‌ها در آن جامعه و نیز برای افراد شورشگر شده و باعث
محرومیّت می‌شود.
* گناهانی که رزق را بند می‌آورد
امام صادق علیه السلام همچنین می‌فرمایند«ِ وَالَّتِی تَحْبِسُ الرِّزْقَ
الزِّنَا [6] و(از جمله) آنها که روزى را می‌بندند زنا است». یکی از آثار
گناهان بر روی رزق و روزی انسان‌هاست. البتّه اشکالی که ممکن است در این‌جا
مطرح شود برخورداری مردمان کافر از نعمت‌های فراوان و گاهی بیشتر از
مؤمنان و جوامع اسلامی است که خود بحث مفصّلی دارد امّا باید بدانیم که
پرونده کفّار با مسلمین قابل مقایسه نیست چرا که بهره‌مندی آنها از دنیا
در قبال محرومیّت از نعمت‌های ابدی آخرت است و از این جهت در هر صورت سعادت
با مؤمنین است.
* نزول بلا
قرآن کریم می‌فرماید:«وَ ماأَصابَکُمْ مِنْ مُصیبَةٍ فَبِما کَسَبَتْ
أَیْدیکُمْ وَیَعْفُوا عَنْ کَثیر [شوری/30] هر مصیبتى به شما رسد بخاطر
اعمالى است که انجام دادهاید، و بسیارى را نیز عفو مىکند!». یکی از
آثار گناهان نزول بلا و مصیبت و سختی بر انسان است. امام صادق علیه السلام
در ادامه روایت مذکور که به آثار گناهان مختلف می‌پردازد می‌فرمایند:«
وَالذُّنُوبُ الَّتِی تُنْزِلُ النِّقَمَ الظُّلْم [7] و آن گناهانى که
بلا را فرود آرند (انواع و اقسام) ستم است». درست است که همه اناع گناه هر
کدام قسمی از انواع ظلم هستند امّا ظلم مصطلحِ در مقابل مظلوم، آثار
سریع‌تری نسبت به بقیه گناهان دارد و در همین دنیا شخص، گوشه‌ای از عذاب آن
را می‌چشد. پیامبر مهربانی‌ها حضرت محمّد صلوات الله علیه و آله فرمودند:«
اِتَّقوا دَعْوَةَ الْمَظْلومِ و َإنْ کانَ کافِرا فَإِنَّها لَیْسَ
دونَها حِجابٌ [7] از نفرین مظلوم بترسید اگر چه کافر باشد، زیرا در برابر
نفرین مظلوم پرده و مانعى نیست».
نکته:
این‌چنین نیست که گناهان کفّار تأثیری بر روی زندگی آنها نداشته باشد بلکه
آنها نیز به شکل‌های دیگری که از باب غضب خداست مصیبت‌ها را می‌چشند
منتها فرقی که در این زمینه است این‌که، بلاها برای مؤمنین همیشه منشأ خیر و
دور کردن خطر بزرگتر و یا باعث توفیقات بیشتر می‌شود ولی برای کفّار، شوم و
عذاب‌آور است.
نتیجه این‌که:
خداوند متعال این طبیعت را به شکلی خلق کرده است که نسبت به گناه حسّاس
است! و واکنش طبیعت در قبال هر گناه به شکل خاصی تعریف شده است. برای در
امان ماندن از تقابل این آثار با زندگی خود باید از گناهان پرهیز کنیم و در
صورت خطا با استغفار و توبه و انابه راه زندگی با آرامش را در این دنیا
برای خود هموار کنیم. با خدا باش پادشاهی کن...
پی‌نوشت
[1] تفسیر نمونه، ج16، ص 451
[2] بحار الأنوار، ج70، ص 349
[3] مفاتیح الجنان، دعای کمیل
[4] فرهنگ أبجدی عربی-فارسی، متن، ص 99
[5] معانی الأخبار، ص 269
[6] همان، ص270
[7] نهج الفصاحه ص 164 ، ح 48
