"اسماعیل" قرآن؛ الگوی جوان منتظر!

دین یعنی برنامه و الگوی هدایت و سعادت در دنیا و آخرت. جوانی! ناب‌ترین دوران زندگی انسان است. یکی از الگوهای شایسته جوان که در قرآن کریم از آن یاد شده است حضرت اسماعیل علیه السلام است. در دوران نوجوانی و طراوت اتّفاقی عجیب برای او روی می‌دهد که نمونه کاملی از بروز خصوصیّات یک جوان الگو و طراز است. این خصوصیّات در دوران غیبت  و عصر انتظار ظهور امام زمان علیه السلام باید در جوان منتظر رشد یابد. به عبارت بهتر! من به عنوان یک جوان که می‌گویم:" #من_منتظرم " طبق این آیات مربوط به این الگوی نمونه قرآنی باید خصوصیّات زیر را در خودم به وجود آورده و رشد دهم. 

"انتظار منفی" از نگاه امام حسین علیه السلام

انتظار حسینی
معنای انتظار بر خلاف تصوّر معروف بین مردم در دین اسلام چیزی بر خلاف سکوت و بی حرکت ماندن است بلکه انتظار را باید در حرکت امام حسین علیه السلام و انقلابی گری ایشان تصویر کرد. ایشان می‌فرمایند:« مِنَّا اثْنَا عَشَرَ مَهْدِیّاً أَوَّلُهُمْ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ ع وَ آخِرُهُمُ التَّاسِعُ مِنْ وُلْدِی وَ هُوَ الْقَائِمُ بِالْحَقِّ یُحْیِی اللَّهُ تَعَالَى بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها* وَ یُظْهِرُ بِهِ دِیْنَ الْحَقِّ عَلَى الدِّینِ کُلِّهِ وَ لَوْ کَرِهَ الْمُشْرِکُون‏ [1] در بین ما، دوازده نفر مهدىّ [و هدایت شده الهى‏] وجود دارد اوّل آنها، أمیر المؤمنین علىّ بن أبى طالب علیه السّلام است و آخرین‏ نفر آنان، نهمین نفر از نسل من مى‏‌باشد و اوست قائم بالحقّ، خداوند زمین مرده را توسّط او زنده مى‏‌گرداند و دین حقّ را- على رغم میل مشرکین- بدست او بر سایر أدیان پیروزى و برترى مى‏‌دهد». 

کهنگی نظام آموزشی

مقدمه:

اصل اهمیت علم آموزی
نیازی به توضیح نسبت به اهمیت و ارزش علم آموزی نیست زیرا مسأله لزوم آن بسیار روشن است. برای مثال قرآن کریم می‌فرماید:« الَّذی عَلَّمَ بِالْقَلَم‏ [علق/4] همان کسى که به وسیله قلم تعلیم نمود». قلم [مظهر] سواد و نوشتن است.[1] اما در مورد اینکه "چه علمی باید آموخت و آموزاند؟" باید گفت؛ هر علمی که خودش لازم و واجب عقلی یا دینی باشد و یا برای انجام چیز لازم و واجب، ضروری باشد باید آموخته شده و تعلیم شود.

سرفصل‌های کهنگی نظام آموزشی تعلیم و تربیت
در اینجا به چند نمونه از مهم‌ترین ملاک‌های بارز تشخیص کهنگی و فرسودگی نظام آموزشی می‌پردازیم: 

گریز از نور

مقدمه
دین مبین اسلام به عنوان کامل‌ترین ادیان الهی روشن کننده راه حق برای رسیدن به سعادت در دنیا و آخرت است. با این وجود بسیاری از افراد از قرآن فرار می‌کنند و به دنبال آن دچار گمراهی و شقاوت می‌شوند. « وَ نُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ ما هُوَ شِفاءٌ وَ رَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنِینَ وَ لا یَزِیدُ الظَّالِمِینَ إِلَّا خَسارا [اسراء/82] ما در قرآن آیاتى نازل کرده‌‏ایم که مایه شفاء و رحمت براى مؤمنان است اما ظالمان را جز خسران و زیان نمى‏‌افزاید». باید علت این فرار و خسران را در قرآن و روایات بجوییم آنگاه نسبت به فرار بعضی افراد از روحانیت تأمّل کنیم. 

امام کاظم علیه السلام و طرح کلی سبک زندگی اسلامی

سبک زندگی از منظر امام کاظم علیه السلام

در این نوشتار با نگاه به یک روایت از امام کاظم علیه السلام مدیریت زمان از نظر اسلام را بررسی می‌کنیم امید آن که با توجه و تعمّق در این روایت و برنامه‌ریزی عملیاتی برای تحقّق آن، به تنظیم سبک زندگی به شکل منطقی و صحیح دست یابیم.
حضرت موسی‌بن‌جعفر؛ امام کاظم علیه السلام در حدیثی گرانقدر می‌فرمایند:« إِجْتَهِدُوا فی أَنْ یکُونَ زَمانُکُمْ أَرْبَعَ ساعات:ساعَةً لِمُناجاةِ اللهِ، وَساعَةً لأمْرِالْمَعاشِ، وَساعَةً لِمُعاشَرَةِ الإخْوانِ والثِّقاةِ الَّذینَ یعَرِّفُونَکُمْ عُیوبَکُمْ وَیخَلِّصُونَ لَکُمْ فِی الْباطِنِ، وَساعَةً تَخْلُونَ فیها لِلَذّاتِکُمْ فی غَیرِ مُحَرَّم وَبِهذِهِ السّاعَةِ تَقْدِروُنَ عَلَی الثَّلاثِ ساعات [1] فرمود سعى کنید شبانه‌‏روز خود را چهار قسمت نمائید. یک قسمت براى مناجات با خدا و یک قسمت براى امر معاش و یک قسمت براى معاشرت با برادران و دوستان مورد اعتمادى که عیب‌هاى شما را به شما گوشزد می‌کنند و در باطن به شما علاقه دارند. و یک قسمت براى لذّت و بهره‏‌برداری‌هاى غیر حرام؛ با این قسمت شما قدرت بر سه قسمت دیگر پیدا می‌کنید.» 

گچ و تخته

ارزش و قیمت هر شغلی به میزان، دوام، ضرورت و اهمیتِ اثر آن کار است. شغل تعلیم انسان‌ها چقدر برای انسان‌ها اثربخش است؟ تعلیم چقدر ضرورت دارد و تا کی اثر خود را نشان می‌دهد؟ این‌ها سؤالاتی است که برای فهم ارج معلم باید به آن بیاندیشیم و پاسخ دهیم.

شغل معلّمی تعلیم است. البته مهم‌تر از تعلیم، تربیت انسان‌ها برای استفاده درست از علم است چرا که تا تربیت صحیحی نباشد، علم به تنهایی نه تنها فایده‌ای ندارد بلکه چه بسا ضررهای جبران‌ناپذیری نیزبه همراه خواهد داشت.

میزان اثر بخشی علم
جواب همه سؤالات ذکر شده بسته به شناسایی اثر و ارزش علم است. علم، اثری غیر قابل انکار در زندگی بشر دارد. قرآن کریم مقایسه بود و نبود علم در انسان‌ها را با توجه به وضوح برتری علم بر جهل، به فطرت انسان‌ها وانهاده و می‌فرماید:« هَلْ یَسْتَوِی الَّذینَ یَعْلَمُونَ وَ الَّذینَ لا یَعْلَمُونَ إِنَّما یَتَذَکَّرُ أُولُوا الْأَلْباب‏ [زمر/9] آیا کسانى که مى‏‌دانند با کسانى که نمى‏‌دانند یکسانند؟! تنها خردمندان متذکّر مى‏‌شوند!» 

درِگوشی! با خدا...

کنج خلوت
اعتکاف یعنی حداقل سه روز را به دور از تفکر و مواجهه با دنیا و سروصدایش، فقط به عبادت، مناجات و راز و نیاز با یگانه معبود در کنج خانه‌اش بپردازی. سؤال این است که چرا باید از دنیا دور شد و فقط عبادت کرد؟ جواب این سؤال خود به خود باعث می‌شود تا به جواب سؤال‌های دیگر نیز در مورد رابطه دنیا و آخرت و عبادت با یکدیگر دست یابیم و سرانجام به اهمیت اعتکاف پی ببریم.

دنیا یا آخرت؟
دین اسلام مخالف عزلت گزینی و رها سازی دنیاست. قرآن کریم در رابطه با استفاده از دنیا و فراموش نکردن آن می‌فرماید:« وَ ابْتَغِ فیما آتاکَ اللَّهُ الدَّارَ الْآخِرَةَ وَ لا تَنْسَ نَصیبَکَ مِنَ الدُّنْیا وَ أَحْسِنْ کَما أَحْسَنَ اللَّهُ إِلَیْکَ وَ لا تَبْغِ الْفَسادَ فِی الْأَرْضِ إِنَّ اللَّهَ لا یُحِبُّ الْمُفْسِدین‏ [قصص/77] و در آنچه خدا به تو داده، سراى آخرت را بطلب و بهره‏‌ات را از دنیا فراموش مکن و همان‏گونه که خدا به تو نیکى کرده نیکى کن و هرگز در زمین در جستجوى فساد مباش، که خدا مفسدان را دوست ندارد!» طبق آیه فوق می‌توانیم درک درستی از نگاه اسلام به دو مقوله دنیا و آخرت به دست آوریم.

 

شهر علم

همه معصومین علیهم السلام نمونه انسان کامل هستند. در بین ایشان حضرت علی علیه السلام به واسطه خصوصیات ویژه‌ای که دارا هستند مقام برجسته‌ای دارند.

خصوصیّات شخصی

1- تولّد در بیت الله الحرام
خانه کعبه اولین جایگاه عبادت است. قرآن کریم در این مورد می‌فرماید:« إِنَّ أَوَّلَ بَیْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذی بِبَکَّةَ مُبارَکاً وَ هُدىً لِلْعالَمین‏ [ آل‌عمران/96] نخستین خانه‏‌اى که براى مردم (و نیایش خداوند) قرار داده شد، همان است که در سرزمین مکّه است، که پر برکت، و مایه هدایت جهانیان است».تاریخ و منابع اسلامى هم به ما مى‏‌گوید که خانه کعبه به دست حضرت آدم علیه السلام ساخته شد و سپس در طوفان نوح آسیب دید و به وسیله ابراهیم خلیل تجدید بنا شد.[1] حضرت علی علیه السلام به عنوان تنها شخصی است که در داخل کعبه متولد شده است. این به تنهایی خود فضیلتی بزرگ است.