چرا مرگ؟

خیلی از افراد در رابطه با مرگ اندیشیده‌اند تا آن را چاره کنند و برای آن راه درمانی بیابند تا بلکه بشر بتواند دائم در این دنیا زندگی کند و در هول و وحشت مرگ نباشد. امّا واقعیّت آن است که هیچ کسی راهی برای علاج آن نیافته است. ابن سینا دانشمند فوق‌العادّه نیز در این‌باره می‌گوید:
«از قعر گل سیاه تا اوج زحل                                    کردم همه مشکلات عالم را حل
بیرون جستم ز قید هر مکر و حیل                           هر بند گشوده شد مگر بند اجل»[1]
در این نوشتار برآن هستیم تا به ذکر دلایل منطقی وجود مرگ بپردازیم با ما همراه باشید.

مرگ طبیعت و انسان در قرآن
قرآن کریم در آیات متعدّدی به محدودیّت زمانی آسمان و زمین می‌پردازد مثلا می‌فرماید:« أَوَلَمْ یَتَفَکَّرُوا فی‏ أَنْفُسِهِمْ ما خَلَقَ اللَّهُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ وَ ما بَیْنَهُما إِلاَّ بِالْحَقِّ وَ أَجَلٍ مُسَمًّى‏ [روم/8] آیا آنان با خود نیندیشیدند که خداوند، آسمان‌ها و زمین و آنچه را میان آن دو است جز به حق و براى زمان معیّنى نیافریده است؟». منظور از آسمان‌ها و زمین، همان حقیقت این دنیاست لذا همه دنیا بالاخره روزی تمام می‌شود و به انتها می‌رسد. 

زندانی 42

بسیاری از اولیای الهی و نیز انسان‌های انقلابی دیگر در برهه‌های مختلف مبتلا به زندان شدند بعضی از آن‌ها کشته شدند و بعضی آزاد. به هر حال همه آن‌ها از جمله صابرانی هستند که در نزد خدا جایگاهی بس رفیع دارند چرا که هم او فرمود:« وَ لَنَبْلُوَنَّکُمْ بِشَیْ‏ءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِنَ الْأَمْوالِ وَ الْأَنْفُسِ وَ الثَّمَراتِ وَ بَشِّرِ الصَّابِرین‏ [بقره/155] قطعاً همه شما را با چیزى از ترس، گرسنگى، و کاهش در مال‌ها و جان‌ها و میوه‌‏ها، آزمایش مى‏‌کنیم و بشارت ده به استقامت‏ کنندگان!». امّا از نوادر زندانی‌های انقلابی که توانست هدف خود را محقّق سازد رهبر کبیر انقلاب حضرت امام خمینی رحمت الله علیه بود. در این نوشته به مروری کوتاه بر قضیه زندانی شدن ایشان در سال 1342 و تحقّق هدف انقلابی خود که همان سرنگونی شاه و نیز برپایی حکومت اسلامی بود بپردازیم. 

مقابله با تهدیدات اخلاقی؛ وظیفه‌ای منتظرانه

امنیّت اجتماعی و اخلاقی وظیفه حکومت اسلامی

امنیّت یکی از لوازم جامعه فاضله و یکی از حقوق اجتماعی است. یکی از ویژگی‌های جامعه جهانی مهدوی اسلام محور، تحقّق این خصلت آرمانی در اجتماع است. قرآن کریم نیز در پی وعده حتمی خلافت و حکومت به مؤمنان صالح می‌فرماید:« وَعَدَ اللَّهُ الَّذینَ آمَنُوا مِنْکُمْ وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَیَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِی الْأَرْضِ کَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذینَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَ لَیُمَکِّنَنَّ لَهُمْ دینَهُمُ الَّذِی ارْتَضى‏ لَهُمْ وَ لَیُبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْناً یَعْبُدُونَنی‏ لا یُشْرِکُونَ بی‏ شَیْئاً وَ مَنْ کَفَرَ بَعْدَ ذلِکَ فَأُولئِکَ هُمُ الْفاسِقُون‏ [نور/55] خداوند به کسانى از شما که ایمان آورده و کارهاى شایسته انجام داده‏‌اند وعده مى‏‌دهد که قطعاً آنان را حکمران روى زمین خواهد کرد، همان گونه که به پیشینیان آنها خلافت روى زمین را بخشید و دین و آیینى را که براى آنان پسندیده، پابرجا و ریشه‏‌دار خواهد ساخت و ترسشان را به امنیّت و آرامش مبدّل مى‏کند، آن چنان که تنها مرا مى‌پرستند و چیزى را شریک من نخواهند ساخت. و کسانى که پس از آن کافر شوند، آنها فاسقانند». حال با توجه به این آیه شریفه که در رابطه با حکومت جهانی امام زمان عجّل الله تعالی فرجه است به ویژگی امنیّت اخلاقی در زمان انتظار و وظایف فردی، اجتماعی و حکومتی منتظران در این باره می‌پردازیم. 

"انتظار منفی" از نگاه امام حسین علیه السلام

انتظار حسینی
معنای انتظار بر خلاف تصوّر معروف بین مردم در دین اسلام چیزی بر خلاف سکوت و بی حرکت ماندن است بلکه انتظار را باید در حرکت امام حسین علیه السلام و انقلابی گری ایشان تصویر کرد. ایشان می‌فرمایند:« مِنَّا اثْنَا عَشَرَ مَهْدِیّاً أَوَّلُهُمْ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ ع وَ آخِرُهُمُ التَّاسِعُ مِنْ وُلْدِی وَ هُوَ الْقَائِمُ بِالْحَقِّ یُحْیِی اللَّهُ تَعَالَى بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها* وَ یُظْهِرُ بِهِ دِیْنَ الْحَقِّ عَلَى الدِّینِ کُلِّهِ وَ لَوْ کَرِهَ الْمُشْرِکُون‏ [1] در بین ما، دوازده نفر مهدىّ [و هدایت شده الهى‏] وجود دارد اوّل آنها، أمیر المؤمنین علىّ بن أبى طالب علیه السّلام است و آخرین‏ نفر آنان، نهمین نفر از نسل من مى‏‌باشد و اوست قائم بالحقّ، خداوند زمین مرده را توسّط او زنده مى‏‌گرداند و دین حقّ را- على رغم میل مشرکین- بدست او بر سایر أدیان پیروزى و برترى مى‏‌دهد». 

گچ و تخته

ارزش و قیمت هر شغلی به میزان، دوام، ضرورت و اهمیتِ اثر آن کار است. شغل تعلیم انسان‌ها چقدر برای انسان‌ها اثربخش است؟ تعلیم چقدر ضرورت دارد و تا کی اثر خود را نشان می‌دهد؟ این‌ها سؤالاتی است که برای فهم ارج معلم باید به آن بیاندیشیم و پاسخ دهیم.

شغل معلّمی تعلیم است. البته مهم‌تر از تعلیم، تربیت انسان‌ها برای استفاده درست از علم است چرا که تا تربیت صحیحی نباشد، علم به تنهایی نه تنها فایده‌ای ندارد بلکه چه بسا ضررهای جبران‌ناپذیری نیزبه همراه خواهد داشت.

میزان اثر بخشی علم
جواب همه سؤالات ذکر شده بسته به شناسایی اثر و ارزش علم است. علم، اثری غیر قابل انکار در زندگی بشر دارد. قرآن کریم مقایسه بود و نبود علم در انسان‌ها را با توجه به وضوح برتری علم بر جهل، به فطرت انسان‌ها وانهاده و می‌فرماید:« هَلْ یَسْتَوِی الَّذینَ یَعْلَمُونَ وَ الَّذینَ لا یَعْلَمُونَ إِنَّما یَتَذَکَّرُ أُولُوا الْأَلْباب‏ [زمر/9] آیا کسانى که مى‏‌دانند با کسانى که نمى‏‌دانند یکسانند؟! تنها خردمندان متذکّر مى‏‌شوند!» 

باز هم پای شهداء در میان است!

انقلاب شکوهمند اسلامی ایران به همه چیز رنگ و بوی الهی داد و شهیدان این انقلاب از ابتدا تا به اکنون راه نورانی آن را راهنما شدند و بر ماست راهی را که آنان نشان داده‌اند ادامه دهیم. روزی جهاد در مقابل شاه ستم‌پیشه معنا می‌شد. روزگاری جهاد به معنی دفاع مقدس هشت ساله تجلّی یافت و امروز نیز جهاد در میدان‌های جدیدی مثل علم اولویّت دیگری پیدا کرده است. همه این جهادها در مسیر رشد و بالندگی انقلاب اسلامی و ارزش‌های آن است و در همه این جهادها شهدا بیمه کننده راه بوده‌اند.
جهاد علمی تا شهادت
علم و فناوری همچون جهاد در میدان مبارزه نظامی ارزشمند است بلکه حتّی بیشتر از آن!  امیرالمؤمنین علیه السلام می‌فرماید:« الشَّاخِصُ فِی طَلَبِ الْعِلْمِ کَالْمُجَاهِدِ فِی سَبِیلِ اللَّهِ إِنَّ طَلَبَ الْعِلْمِ فَرِیضَةٌ عَلَى کُلِّ مُسْلِمٍ وَ کَمْ مِنْ مُؤْمِنٍ یَخْرُجُ مِنْ مَنْزِلِهِ فِی طَلَبِ الْعِلْمِ فَلَا یَرْجِعُ إِلَّا مَغْفُورا [۱] بیرون رونده (از خانه یا از شهر) در طلب و بدست آوردن علم مانند جهاد و کارزارکننده در راه خدا است، زیرا طلب علم بر هر مسلمانى واجب است، و چه بسیار مؤمن و گرویده به‌ خدا و رسول که از منزل و سراى خود در طلب و بدست آوردن علم بیرون می‌رود و باز نمی‌گردد مگر آنکه آمرزیده شده است.» این جهاد در این عصر و زمان که دشمنان اسلام به سلاح علوم روز مجهّز هستند از هر زمان دیگری اولویّت و اهمّیت بیشتری دارد به خصوص اگر علم مورد نظر قدرت راهبردی ویژه‌ای در دنیا داشته باشد. امروز علم و فناوری هسته‌ای از جمله علومی است که ملاک پیشرفت علمی تراز اول جهانی است به خصوص اینکه در علوم مختلف از جمله کشاورزی، صنعت و ... تأثیر ویژه‌ای دارد. دلیل دیگر اهمّیت ویژه جهاد علمی هسته‌ای شهدای دانشمندی هستند که تقدیم انقلاب شده است. این یعنی جهاد علمی دانشمندان ما دقیقا در مقابل خواست دشمنان بوده و هست.
انرژی فوق هسته‌ای شهید
شهادت در منطق انقلاب جایزه‌ای منحصر به فرد از طرف خداست که به مجاهدان خاص مدافعان اسلام عنایت می‌شود. امروز دفاع از اسلام از راه تلاش علمی شایسته و مجاهدانه است. شهید آنگاه که به اوج اخلاص در راه جهاد می‌رسد انرژی استثنایی ایمان و تکاپوی الهی را به واسطه ریخته شدن خونش در جامعه اسلامی پمپاژ می‌کند و در تاریخ بشریّت شمع محفل می‌شود. شاید یکی از معانی زنده بودن شهید نیز همین باشد که قرآن می‌فرماید:« وَ لا تَحْسَبَنَ‏ الَّذینَ قُتِلُوا فی‏ سَبیلِ اللَّهِ أَمْواتاً بَلْ أَحْیاءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ یُرْزَقُون‏ [آل عمران/۱۶۹] (اى پیامبر!) هرگز گمان مبر کسانى که در راه خدا کشته شدند، مردگانند! بلکه آنان زنده‏‌اند، و نزد پروردگارشان روزى داده مى‏‌شوند.» بعد از شهادت شهید، مثل بمب اتمی که منفجر شده باشد همه به فکر هدف و مسیر شهید می‌افتند و راهی بزرگ با افراد زیاد و انگیزه‌ای عجیب همچون امواج خروشان برای نیل به هدف شهید به راه شروع می‌شود. پس شهید زنده است و انرژی فوق هسته‌ای دارد. 

انقلاب اسلامی؛ هنری در سایه اعجاز

هنر انقلاب اسلامی

هر واژه‌ای با واژگان قدیمی‌تر از خود قابل توضیح است. از بین سه واژه "هنر"، "انقلاب" و "اسلام" به نظر می رسد که کلمه اسلام از قدمت مفهومی و اصطلاحی بیشتری برخوردار است.

هنر در اسلام
یکی از ابزارهای اساسی تبلیغ دین اسلام هنر بوده و هست اگر چه نامی از واژه هنر در تبلیغ اسلام برده نشده است امّا واضح است که ابلاغ پیام در قالب‌هایی چون گفتار و نوشتار برای ماندگاری و تأثیرگذاری بیشتر نیازمند زیبایی و لطافت هنر هستند. از سخنان به جای مانده از پیامبران و اولیای الهی نیز این مطلب به خوبی مشخّص می‌شود. یکی از وجوه اعجاب برانگیز قرآن کریم به عنوان معجزه جاویدان آخرین فرستاده خداوند، "هنر در بیان" است که از آن با نام فصاحت و بلاغت نام برده می‌شود. قرآن کریم می‌فرماید:« بِلِسانٍ عَرَبِیٍّ مُبین‏ [شعراء/۱۹۵] آن را به زبان عربى آشکار (نازل کرد)!» این هنر تا جایی است که قرآن، هنرمندان سخن را به مسابقه فرامی‌خواند :« فَلْیَأْتُوا بِحَدیثٍ مِثْلِهِ إِنْ کانُوا صادِقینَ [طور/۳۴] اگر راست مى‏گویند سخنى همانند آن بیاورند!»  

بنت الهدی

شهادت به عنوان یک مزد برتر در دین اسلام خواسته و آرزوی هر مؤمن مجاهدی است. در آستانه شهادت یک خواهر و برادر مؤمن و انقلابی به رمز و راز انقلابی بودن در زمان حال می‌پردازیم. بنت الهدی صدر فرزندی از خاندان عالم‌پرور و وارسته صدر است. زنی که پا به پای برادر فرزانه و انقلابی خود در مقابل رژیم خونخوار بعث عراق ایستاد و هر لحظه را با فریاد بر خفقان ظلم، در پیِ پارگی چُرت جهاد بود.

جهاد زن
درست است که جهاد و پیکار نظامی در ابتدای امر بر دوش مردان نهاده شده است ولی زنان نیز می‌توانند در مسیر بیداری و بصیرت‌دهی مردم روزگار خود نقش بسزایی را ایفا کنند. پیامبر گرامی اسلام می‌فرمایند:« مَن ماتَ و لَم یَغْزُ ، و لَم یُحدِّثْ بهِ نَفسَهُ ، ماتَ على شُعْبَةٍ مِن نِفاق [۱] کسى که جهاد نکرده یا آرزوى جهاد نداشته باشد و بمیرد به نوعى نفاق مرده است.» این روایت بیانگر آن است که آرزوی ایستادن در مقابل دشمنان و ضربه زدن به آن‌ها برای دفاع از اسلام یکی از ویژگی‌های ایمان است. زنان نیز از این قاعده مستثنا نیستند. زن نیز باید به فکر دفاع از اسلام باشد. بنت الهدی صدر  با آموخته‌هایی که از برادر خود آیت الله سیّد محمدباقر صدر(ره) از دین اسلام داشت بر آن بود تا جهادی هر چه مؤثرتر و کوبنده‌تر در مقابل دشمنان اسلام زمان خود بروز دهد. بنت الهدی صدر این زن مجتهد و مجاهد در تبیین این جهاد می‌گوید:« مسؤولیت شرعی، ما را بر آن می دارد که در برابر ظلم و ظالم، این چنین موضع گیری کنیم. دیگر زمان سکوت به سر آمده است. ما باید صفحه دیگری از جهاد و مبارزه بگشاییم. ما سال های متمادی سکوت کرده ایم و هر چه بیشتر سکوت کنیم دشمنان ما گستاخ تر می‌شوند. چرا باید ساکت باشیم؟»[۲]

  

بوی تاول؛ بوی مرگ!

نزدیک نوروز، بوی میوه‌های مختلف در میوه‌فروشی ها نوید شروعی دیگر با دیدوبازدیدهای نوروزی می‌دهد. امّا در حدود ۳۰ سال قبل در کردستان عراق و با استقبال گرم کردنشینان حلبچه از نیروهای ایرانی، قتّال عراق – صدّام – جنایتی تازه رقم زد و با بمب‌های شیمیایی مثل گازهای سارین و خردل و... حدود ۵۰۰۰ نفر را مظلومانه کشت. و حدود ۱۰ هزار نفر را مجروح کرد و تعداد زیادی را نیز با اثرات بمب‌های شیمیایی معلول کرد. وقتی این اتّفاق و اتّفاقاتی از این دست را می‌شنویم نا خودآگاه این سؤال به ذهن می‌رسد که چگونه خداوند جزای این ظلم‌های نابخشودنی را خواهد داد؟ آیا این دنیا ظرفیّت انتقام از این جنایات را دارد؟برای تبیین این بحث، باید به دل به دامان قرآن و احادیث اهل بیت عصمت و طهارت بسپاریم و از گلزار معرفت نورانی وحی، زلالی هر چند اندک به کام جان بچشانیم. و مقدمه آن نیز مروری اجمالی بر خصوصیات این دنیا و نیز ظرفیت عظیم آخرت است .  

اولین مدافع حرم

الگوهای برتر

حضرت صدّیقه کبری فاطمه زهرا سلام الله علیها برترین الگو در دین اسلام هستند. قرآن کریم سه بار از کلمه "اسوة" به معنای الگو استفاده می‌کند. یکی خود پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله را به عنوان الگو برای مسلمانان معرفی می‌کند: « لَقَدْ کانَ لَکُمْ فی‏ رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَة [احزاب/۲۱] مسلّماً براى شما در زندگى رسول خدا سرمشق نیکویى بود ». و در دو آیه دیگر (آیه ۴ و ۶ ممتحنه) نیز حضرت ابراهیم علیه السلام و پیروان او را به عنوان الگوی مسلمین می‌شناساند:« قَدْ کانَتْ لَکُمْ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ فی‏ إِبْراهیمَ وَ الَّذینَ مَعَه‏ [ممتحنه/۴] براى شما سرمشق خوبى در زندگى ابراهیم و کسانى که با او بودند وجود داشت »‏. از آنجا که ائمّه معصومین علیهم السلام مفسّر قرآن و قرآن ناطق هستند و کلام آن‌ها حجّتی از طرف خداوند متعال است به روایتی از امام مهدی (عجّل الله تعالی فرجه الشریف) توجّه می‌کنیم. ایشان می‌فرمایند:«  وَ فِی ابْنَةِ رَسُولِ اللَّهِ ص لِی أُسْوَةٌ حَسَنَة [۱] دختر رسول خدا صلّی الله علیه و آله الگوی خوبی برای من است ». این روایت، از زبان امام معصوم نشان دهنده تمام و کمال بودن شخصیّت حضرت زهرا سلام الله علیها از یک طرف و همچنین اثر روش رفتاری آن حضرت بر نوع و روش حکومتی امام زمان علیه اسلام در زمان ظهور از طرف دیگر است.